TRÍ NHỚ GIÁN ĐOẠN: XÓA ĐEN BỘ NHỚ DO RƯỢU (BLACKOUT)

Nhậu đến mức xóa đen bộ nhớ (blackout) đã nhận nhiều tai tiếng trong giới trẻ những năm gần đây. Xóa đen bộ nhớ thường đi kèm với việc uống quá nhiều rượu, có thể dẫn đến mất mát trí nhớ về những sự kiện xảy ra lúc say sưa, đến nguy cơ tăng rất cao các tổn thương và các tai hại khác. Chúng có thể xảy ra ở mọi người uống rượu, bất kể tuổi tác hoặc mức độ từng trải uống rượu. Trong bài này, chúng tôi nhìn một cách tỉnh táo về hậu quả thường gặp nhưng gây quan ngại sâu sắc của việc lạm dụng rượu.

Xóa đen bộ nhớ là gì?

Xóa đen bộ nhớ là những khoảng trống trong trí nhớ của một người về những sự kiện xảy ra khi họ say sưa. Những khoảng trống này xảy ra khi một người uống rượu đến mức ngăn chận tạm thời việc chuyển trí nhớ từ kho lưu trữ tạm thời sang kho lưu trữ dài hạn – được gọi là lưu kho trí nhớ (memory consolidation) – trong một vùng não gọi là hồi hãi mã (hippocampus).

Các loại xóa đen bộ nhớ

Có hai loại xóa đen bộ nhớ; chúng được định nghĩa bởi mức độ nặng nhẹ của tổn hại trí nhớ. Loại thường gặp nhất được gọi là xóa đen bộ nhớ phân mảnh (fragmentary blackout) và được định nghĩa là nhớ từng mảnh sự kiện, gồm những ‘đảo’ trí nhớ giữa những khoảng thời gian quên. Loại này đôi khi được gọi là xóa xám (grayout) hoặc xóa nâu (brownout).

Xóa đen bộ nhớ hoàn toàn (complete amnesia), thường kéo dài hàng giờ, được gọi là xóa đen ‘cả khối’ (‘en bloc’ blackout). Với dạng xóa đen bộ nhớ này, trí nhớ về các sự kiện không được hình thành và thường là không thể hồi phục. Đơn giản như là các sự kiện chưa bao giờ xảy ra.

Khi nào xóa đen bộ nhớ xảy ra?

Xóa đen bộ nhớ có khuynh hướng bắt đầu khi nồng độ rượu trong máu khoảng 0,16 phần trăm (gần gấp đôi giới hạn lái xe cho phép) và cao hơn. Ở các nồng độ cao này, hầu hết các khả năng nhận biết (ví dụ kiểm soát phản ứng, chú ý, phán đoán, và quyết định) bị tổn hại nặng. Mức độ tổn hại xảy ra tại các nồng độ cao như vậy tạo nên mức ngộ độc đi kèm với xóa đen bộ nhớ một cách đặc biệt nguy hiểm.

Xóa đen bộ nhớ có thể xảy ra lúc nồng độ rượu trong máu thấp hơn nhiều ở những người vừa uống rượu vừa uống các thuốc ngủ và an thần.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng xóa đen bộ nhớ nhiều khả năng xảy ra khi rượu vào nhanh trong máu, khiến nồng độ rượu trong máu tăng nhanh. Điều này có thể xảy ra nếu uống rượu lúc bụng đói hoặc uống quá nhiều rượu trong một thời gian ngắn. Bởi vì phụ nữ nói chung nhẹ cân hơn nam giới, có ít nước trong cơ thể hơn, nên nồng độ rượu trong máu sau mỗi ly của họ có khuynh hướng lên cao hơn và lên nhanh hơn nam. Điều này giúp giải thích tại sao nữ có vẻ có nguy cơ bị xóa đen bộ nhớ.

xóa đen bộ nhớ có khuynh hướng xảy ra lúc nồng độ rượu trong máu cao, chúng thường do nhậu nhẹt (binge drinking), được định nghĩa là kiểu uống làm tăng nồng độ rượu trong máu lên đến 0,08 phần trăm hoặc cao hơn. Điều này thường xảy ra sau khi nữ uống 4 ly và nam uống 5 ly – trong khoảng 2 giờ. Trong thực tế, nhiều người bị xóa đen bộ nhớ sau khi nhậu nhiều, được định nghĩa là uống rượu ở mức ít nhất gấp đôi ngưỡng nhậu nhẹt đối với nam và nữ.

Xóa đen bộ nhớ có phải là một dấu hiệu của rắc rối do rượu?

Nghiên cứu trên những sinh viên và những thanh niên khác cho thấy rằng tần suất xóa đen bộ nhớ dự báo các hậu quả do rượu khác (như là bỏ việc hoặc bỏ học, có điểm học trung bình thấp hơn, bị thương, bị cấp cứu, bị giam giữ, hoặc bị các hậu quả xấu khác). Các câu hỏi về xóa đen bộ nhớ lúc thăm khám thường qui có thể là một cách tầm soát nguy cơ tác hại do rượu.

Xóa đen bộ nhớ không nhất thiết là một dấu hiệu của bệnh rối loạn uống rượu (alcohol use disorder), nhưng trải qua một lần là lý do để quan ngại và nên nhắc nhở người ta xem xét mối liên quan của họ với rượu và nói chuyện với bác sĩ về việc uống rượu của họ.

Xóa đen bộ nhớ (blackout) với mê ngủ (passing out) Xóa đen bộ nhớ không phải là “mê ngủ”, vốn có nghĩa hoặc là ngủ hoặc là mất tri giác khi uống quá nhiều rượu. Trong lúc xóa đen bộ nhớ, người vẫn tỉnh táo nhưng não của họ không tạo nên những trí nhớ mới. Tùy theo số lượng rượu đã uống, người ấy có thể chuyển từ bị xóa đen bộ nhớ sang mê ngủ.

Nguồn: National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism
https://www.niaaa.nih.gov/publications/brochures-and-fact-sheets/interrupted-memories-alcohol-induced-blackouts